Aurkezpen honetan esan behar nuenaz pentsatzen jarrita, lehen momentuan, gaur egun hainbat jenderen ahotan den memoria historikoari buruzko gogoetak bururatu zitzaizkidan.
Adibidez, esatea testigantza hau eta honen antzekoak ekarpen baliotsuak direla gure herriaren oroimen historikoa osatzeko. Esan nezake borrokan jardundakoek beren lekukotasuna eskaintzea garai batean hartu zuten arduraren segida dela, beren esperientziaren transmisioa ondorengoei uzten dieten ondarea dela. Aipatuko nuke frankismoaren aurka altxatutakoen memoria eta duintasuna aldarrikatu beharko litzatekeela publikoki.
Baina, ondo pentsatu ondoren, erabaki dut egin dezakedan egokiena familiarteko naizen aldetik hitz egitea dela. Horretarako, Ardotxiren haurtzaroko pasadizo baten berri emango dizuet. Liburuan ez da agertzen, baina berak idatzia da. Bere etxean, Andoainen, etxearen aurrealdeko paretan, baziren zulo batzuk Gerra Zibilaren garaiko tiroketek egindakoak, bala-zuloak. Eta, hamar urteko mutikoa zela, aitari galdetu zion behin zulo haiei buruz. Aita nafarra zuen, Gerra Zibilean ibilitakoa, eta labur eta ohi ez bezala, zakar, erantzun omen zion: “horiek gerra madarikatuaren aztarnak dituk”. Besterik ez. Ardotxiren hitzetan, bazirudien gerrari zegokionez isilik egoteko hitzarmena zegoela etxekoen artean; urte batzuk geroago, aita hil ondoren eta amak kontatuta, jakin zuen aita gerrara joatera derrigortu zutela.
Ardotxiren aitak, bere garaiko beste askok bezala, gerra bizi eta sufritu izan zuten beste hainbatek bezala, ez zuen hartaz hitz egin nahi izaten. Gure alaben kasuan, ordea, oso diferentea da aitarengandik jaso duten bizipena. Alde batetik, Ardotxi ez zen behartua izan, berak aukeratu zuen konpromisoa, pozik eta harro zegoen horretaz. Beste aldetik, hitz egiteko gertu zegoen, gogoz, ez zuen inoiz onartuko isiltasunerako hitzarmenik. Orain, liburu honi esker, gure alabek izango dute, haien aitak ez bezala, aitarengandik zuzenean jasota gertatutakoaren kronika. Erraz ulertuko duzuenez, hau guztia, arlo intimorako oso inportantea izanda ere, ez da intimitatearen arloan soilik kokatzen dudan gaia.
Izan ere, uste dut belaunaldien arteko komunikazioa iraganean bezala nahiko eskasa dela gaur egun ere, iruditzen zait 36ko gerran ibilitakoek gauza handirik kontatu ez ziguten bezala; ondorengook ere, 60-70eko hamarkadetan gazte ginenok ere, ez dugula asko hitz egiten gure seme-alabekin. Zentzu honetan esango nuke azken aldian hainbeste aipatzen ari den memoria historikoa ez dela bakarrik esparru publikoan sustatzen, alegia, Legebiltzarretan edo komunikabideetan, esango nuke memoria historikoa etxean ere eraikitzen dela, etxean eta auzoan, jendearengandik gertu dauden esparruetan.
Agian liburu honek lagundu dezake familia giroan, lagun artean, tratatzen orain ez aspaldi (duela 35 urte inguru) gertatukoa. Ea horrela den, ze nik ere pentsatzen dut iragana gogoratzea, iraganaz mintzatzea, erraza ez bada ere, onuragarria dela denontzat, bai orduko protagonistentzat, baita belaunaldi berrientzat ere, gure seme-alabentzat ere.
Jakina, memoriarena jarduera kolektiboa izan ohi da, historia banakoek egiten dute, baina taldean elkarturik, eta oroitu ere elkarrekin oroitzen dugu. Horren harian ohartarazi nahi dizuet blog baten helbidea daukazuela liburuan, liburuaren osagarri Ardotxiren adiskide batzuek sortu duguna: Agur Mentxaka, Ardotxiren lagunen bloga.
Bertan jaso ditugu, beste zenbait gauzaren artean Ardotxi ezagutu zuten lagun batzuen aportazioak. Zuek ere gonbidatu nahi zaituztegu, liburua irakurri ondoren, bloga bisitatzera eta, gogorik izanez gero, zuen ekarpena egitera.
Une hau tristea eta pozgarria da, aldi berean, guretzat. Tristea, Ardotxi falta delako, bere ausentzia oso nabarmena egiten zaigulako orain eta hemen. Pozgarria, berak hainbat urtez egindako lanak, denbora luzean gordetako ilusioak, fruitua eman duelako.
Poz hau ez zen posible izango aldamenean ditudan adiskideen parte hartzerik gabe: Rafa Egigurenen eta Xabier Mendigurenen laguntzarik gabe. Biek egin dute lan bikaina, bakoitzak bere esparruan. Beraiei, eta ondoan dudan Petxori, eskertu nahi diet lehenbizi. Eskerrak eman nahi dizkiet ere modu batean edo bestean lagundu diguten gainerako adiskideei. Asko dira beraien izenak aipatzeko, baina Eskerrik asko, bihotzez, guztiei.
Eta zuei, kazetarioi, ere bai, noski, hona etortzeagatik. Mila esker.
Agur, Mentxaka! 